MEKTEP OQÝSHYLARYNA KÁSİBI BAǴDAR BERÝDEGİ PSIHOLOGTYŃ RÓLİ 

Qazirgi damýshy memleketimizde bilim qoǵamnyń áleýmettik-ekonomıkalyq, rýhanı damýynyń strategıalyq baǵdary ǵana emes, qoǵamymyzdyń qaýipsizdiginiń belgisi. Sondyqtan negizgi maqsat - jeke tulǵa men qoǵamnyń qajettiligin qanaǵattandyratyn kóp deńgeıli úzdiksiz bilim berýdiń ulttyq modelin qalyptastyrý.

Bilim sapasy – muǵalimder qyzmetiniń sapasy. Oqýshylarǵa neni úıretý kerektigin memlekettik standarttar, baǵdarlamalar belgileıdi. Al ári qaraı bilimdi qalaı beretindigi muǵalimniń kásibı daıarlyǵyna, sheberligine baılanysty. J.Aımaýytovtyń «Sabaq berý-úırenshikti, jaı sheberlik emes, ol únemi jańany tabatyn óner» - degen taǵy bir sózin keltire otyryp, qazirgi muǵalim beınesin bederleı túsetin ustaz shyǵarmashylyǵyna toqtalsam deımin. Ár oqýshynyń boıyndaǵy bar shyǵarmashylyq kózderin ashý, jańalyqqa dagen umtylystaryna dem berip otyrý arqyly biz ózimizdiń qoǵamdaǵy negizgi mindetimiz - adamzat balasyn jańa sapaǵa kóterýdi tabysty sheshe alamyz.  

Psıhologtyń balany túsinýi – onyń pozısıasynda bolýy, sezimderin baǵalap, áreketin, isin eleýli túrde qabyldaý, iltıpat kórsetý. Balanyń kóńil qubylysyn, júrek tebirenisin, sezimi men talpynysyn túsingen pedagog-psıholog baıandy tárbıege ıe bolyp, bilimdi jetistikke qol jetkizedi. Oqytýdyń oqýshylardyń ishki kúshteri men potensıaldyq múmkindikterin jandandyra tyńdaı, olardyń damýyn jedeldetetindeı etip uıymdastyrý úshin psıhologıalyq bilim qajet.

Kásibı is-áreket arnaıy bilimdi talap etedi, ıaǵnı sol kásipke baılanysty qyzmet atqarýǵa qajetti arnaıy bilim, bilik, daǵdylar júıesin meńgerý. Ózin-ózi kásibı anyqtaý degen-kásibı áreketindegi tulǵanyń damýshylyq prosesi jáne óziniń qabiletin, tulǵa-psıhologıalyq múmkinshiligin júzege asyrý. Ol bir kezeńde bolmaıdy, tolyq belsendi jumys is-áreketinde atqarylady. Osy jolda maqsat pen mindetter qalyptasady. Ózin-ózi kásibı bekitý - kásibılik qabileti, kásibılik motıvasıa, kásibılik ózindik sanasy, mineziniń qasıeti. Ol kezde tulǵa áreketiniń stıli qalyptasady, tulǵanyń kásibıligi qalyptasady.

Mektep pedagog-psıhologynyń qyzmettik mindetteri:

• jalpy bilim beretin orta mektepterdegi oqytýdyń barlyq kezeńderinde balalarǵa qajetti jaǵdaılardy jeke kómek berý úshin pedagogıkalyq-psıhologıalyq zertteýdi júzege asyrý;
• pısqologıalyq ǵylymnyń jetistikterin negizge ala otyryp, mektep oqýshylarynyń árkelki jas kezeńinde jan-jaqty, tulǵalyq, ıntellektili damýyn qamtýǵa yqpal etedi;
• mektep ákimshiligi men muǵalimderdiń suranystary boıynsha oqýshylarmen, muǵalimdermen, ata-analarmen psıhologıalyq saqtandyrý, dıagnostıkalyq, túzetý jáne keńes berý jumystaryn júrgizedi, mektep oqýshylarynyń ıntellektýaldy, tulǵalyq, emosıalyq jáne erik-jiger erekshelikterin, olardyń qyzyǵýshylyqtary men qabiletterin zertteıdi; oqýǵa psıhologıalyq daıyndyq jetkiliksizdigin erte anyqtaýdy maqsat ete otyryp, birinshi synypqa bala qabyldaýǵa qatysady;
• pedagogıkalyq keńestiń ádistemelik birlestikterdiń, synyptardaǵy, sondaı-aq mekteptegi ata-analar jınalystaryna qatysady, oqýshylarǵa yqpal etip, jeke kómek kórsetýge baılanysty negizgi problemalardy sheshýge arnalǵan pedagogıkalyq konsılıýmdar men pedagogıkalyq keńesterge qajetti aqparattar daıyndaıdy;
• mekteptegi psıhologıa bólmesin qurýdy jáne qajetti qujattardy saqtaýdy, olardy durys paıdalanýdy qamtamasyz etýdi jaýapkershiligine alady;
• mekteptegi pısqologıalyq qyzmettiń pısqologıalyq-pedagogıkalyq jumystarynyń nátıjesi men esebiniń ǵylymı-ádistemelik ortalyqtar taǵaıyndaǵan talaptaryna saı bolýyn qatań túrde júzege asyrady.

         Memleketimizde osyndaı bilikti de bilgir, naǵyz kásibı mamandardy daıarlaıtyn joǵary oqý orny ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti, fılosofıa jáne saıasattaný fakúltetiniń dekany profesor A.R. Masalımovanyń  basqarýymen fakúltetimizde adamnyń kúrdeli de qyzyqty, shytyrmany mol rýhanı jan dúnıesine úńilip, stýdentterge baǵyt-baǵdar berip, onyń pozısıasynda bolatyn, sezimderin baǵalaıtyn, kásibı deńgeıi, ıntellektýaldyq, shyǵarmashylyq deńgeıi joǵary mamandar daıyndalýda. Jalpy jáne qoldanbaly psıhologıa kafedrasynyń meńgerýshisi Z.B. Madalıevanyń basshylyǵymen kafedrada Otandyq psıhologıa ǵylymyn damytýda úlken eńbek etip júrgen, arnaýly mektebi bar iri  ǵalymdar,  joǵary bilimdi, bilikti profesor-oqytýshylar qyzmet atqarady. Sonymen qatar bakalavrıat, magıstratýra, PhD doktorantýra baǵdarlamalary boıynsha bilikti psıholog mamandar daıyndalady.

Oqýdy bitirgennen keıin psıhologıa bóliminiń túlekteri kelesideı salalarda: joǵary jáne orta oqý oryndarynda psıhologıa pániniń oqytýshysy; ǵylymı qyzmetker; fırmalar men bankterde psıholog-keńesshi; praktık psıholog; densaýlyq saqtaý jáne bilim berý júıesinde, otbasy qyzmetterinde jáne áleýmettik salalarda praktık-psıholog bolyp qyzmet ete alady. Bizdiń túlekterimizge  jumys oryndarynan suranys óte joǵary.

Joǵaryda atap kórsetkenimizdeı psıholog mamany orta bilim berý mekemelerinde qyzmet atqarady. Psıhologtyń maqsaty - oqý barysynda týyndaıtyn qıyndyqtarmen olardyń psıhologıalyq sebepterin anyqtaý, ońtaıly qarym-qatynas ustanymdaryn qalyptastyrý, ata-ana, muǵalim, basqa da qyzmetkerlerge psıhologıalyq qyzmet kórsetý, oqýshylardyń mamandyqqa qabilettiligin anyqtaý mektep psıhologynyń tikeleı mindetteri. Iaǵnı oqýshynyń mamandyqty tańdaý barysynda ózindik úlesin qosyp, durys baǵyt – baǵdar bere alady. Sebebi kásibı is-áreket- qazirgi jas urpaq úshin óte mańyzdy.

Jubanazarova N.S. psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesor m.a. N.Q.Toqsanbaeva

psıhologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti Fılosofıa jáne saıasattaný fakúlteti jalpy jáne qoldanbaly psıhologıakafedrasy